ส และ ห อาคม (แยก)

มหาวุตฺติวิธานมุจฺจเตฯ

จะกล่าวถึงวิธีการสำเร็จรูปด้วยมหาสูตร

สเร ปเร มนาทีหิ สาคโม –

ในเพราะสระหลัง ลง ส เป็นอาคมท้าย มนศัพท์เป็นต้น

มนสิกาโร, มานสิโก, เจตสิโก, อพฺยคฺคมนโส นโร[1],ปุตฺโต ชาโต อเจตโส,อุเร ภโว โอรโส อิจฺจาทิฯ

ตัวอย่าง เช่น

ปท	ปทจฺเฉท	คำแปลและอธิบายสังเขป
มนสิกาโร	มน + ส + อิ (สฺมิํ วิภัตติ) + กาโร	กระทำไว้ในใจ
มานสิโก	มน + ณิก = มาน + ส + อิก	ธรรมอันมีในใจ
เจตสิโก	เจต + ส + ณิก = เจตสิก	ธรรมมีในจิต
อพฺยคฺคมนโส นโร	อพฺยคฺคมน + ส + โอ (สิวิภัตติ)	มีจิตปราศจากความลังเลสงสัย
ปุตฺโต ชาโต อเจตโส	อเจต + ส + โอ (สิวิภัตติ))	พระราชบุตรเป็นเหมือนกับคนไม่มีจิต
อุเร ภโว โอรโส	อุร + ณ + ส + โอ (สิวิภัตติ)	บุตรผู้มีในอุระ ชื่อว่า โอรส

สเร ปเร พหุลํ หาคโม –

เพราะสระหลัง ห เป็นอาคมโดยส่วนมาก เช่น

มาเหวํ อานนฺท[2], โนเหตํ ภนฺเต[3], โนหิทํ โภ โคตม[4], นเหวํ วตฺตพฺเพ[5], เหวํ วตฺตพฺเพ, เหวํ วทติ, อุชู จ สุหุชูจ[6], สุหุฏฺฐิตํ สุขโณ อิจฺจาทิฯ

ตัวอย่าง

ปท	ปทจฺเฉท	คำแปลและอธิบายสังเขป
มาเหวํ อานนฺท	มา + ห + เอวํ	ดูก่อนอานนท์ เธออย่ากล่าวอย่างนี้
โนเหตํ ภนฺเต	โน + เอตํ + ภนฺเต	ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ไม่เป็นอย่างนั้น
โนหิทํ โภ โคตม	โน + ห +อิทํ โภ โคตม	ข้าแต่พระโคดมผู้เจริญ ไม่เป็นอย่างนี้
น เหวํ วตฺตพฺเพ	น + ห + เอวํ  วตฺตพฺเพ	ไม่พึงกล่าวอย่างนี้
เหวํ วตฺตพฺเพ	ห + เอวํ วตฺตพฺเพ	พึงกล่าวอย่างนี้
เหวํ วทติ	ห + เอวํ วทติ	ย่อมกล่าวอย่างนี้
อุชู จ สุหุชูจ	อุชู จ สุ + ห + อุชู จ	ตรงด้วย ตรงด้วยดี ด้วย
สุหุฏฺฐิตํ สุขโณ	สุ + ห + อุฏฺฐิตํ สุขโณ	การลุกขึ้นด้วยดี, ขณะที่ดี

อิติ พฺยญฺชนาคมราสิฯ

กลุ่มพยัญชนอาคม ดังข้าพเจ้าแสดงมาอย่างนี้

---

[1] [อ. นิ. ๑.๓๐]

[2] [ที. นิ. ๒.๙๕]

[3] [ที. นิ. ๑.๑๘๕-๑๘๖]

[4] [ที. นิ. ๑.๒๖๓]

[5] [กถา. ๑]

[6] [ขุ. ปา. ๙.๑]